Το κείμενο προέρχεται από ομιλία (*)
Πρόλογος
Η έλευση του Χριστού μας από παρθένο προφητεύθηκε επτακόσια περίπου χρόνια πριν την έλευσή Του από τον Προφήτη Ησαΐα:
«διὰ τοῦτο δώσει Κύριος αὐτὸς ὑμῖν σημεῖον· ἰδοὺ ἡ παρθένος ἐν γαστρὶ ἕξει, καὶ τέξεται υἱόν, καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ ᾿Εμμανουήλ·»
Ησαΐας 7,14
Οι γονείς και τα πρώτα χρόνια της Παναγίας
Γονείς της Παναγίας ήταν οι άγιοι Ιωακείμ και Άννα. Ζούσαν στη Ναζαρέτ και δε μπορούσαν να κάνουν παιδιά. Όμως, προσεύχονταν και υποσχέθηκαν πως αν ο Θεός τους στείλει παιδί, όταν αυτό γίνει τριών ετών θα το αφιερώσουν στο Θεό, πηγαίνοντάς το στο Ναό του Σολομώντα στα Ιεροσόλυμα.
Ο Θεός άκουγε τις προσευχές τους και ανταποκρίθηκε την κατάλληλη ώρα. Τότε άγγελος Κυρίου εμφανίστηκε στην Άννα και της γνωστοποίησε ότι θα γεννήσουν μία κόρη. Έτσι, σε μεγάλη ηλικία το ζευγάρι απέκτησε την Μαριάμ.
Όπως αναφέρει ο Άγιος Παΐσιος, οι άγιοι Ιωακείμ και Άννα είναι το απαθέστερο ανδρόγυνο που υπήρξε ποτέ. Δεν είχαν καθόλου σαρκικό φρόνημα. Μόλις βρέθηκε αυτό το ανδρόγυνο, όπως έπλασε ο Θεός τον άνθρωπο και όπως ήθελε να γεννιούνται οι άνθρωποι, γεννήθηκε η Παναγία, αυτό το αγνό πλάσμα, και στη συνέχεια σαρκώθηκε ο Χριστός.
Σε ηλικία τριών ετών, την πήγαν στο Ναό και την παρέδωσαν στα στοργικά χέρια ενός αγίου ιερέα, του Ζαχαρία. Ο Ζαχαρίας ήταν ο σύζυγος της Ελισάβετ, ξαδέρφης της Μαρίας και πατέρας του αγίου Ιωάννη του Προδρόμου. Ο Ζαχαρίας και οι υπόλοιποι ιερείς έφεραν τη Μαρία στα Άγια των Αγίων, εκεί όπου μόνο ο αρχιερέας έμπαινε, μετά από αποκάλυψη από το Θεό. Το γεγονός αυτό το γιορτάζουμε στις 21 Νοεμβρίου και ονομάζεται Εισόδια (είσοδος) της Θεοτόκου.
Εκεί η Παναγία είχε τις πνευματικές ενασχολήσεις που επέβαλλε το θρησκευτικό τυπικό. Προσευχή, μελέτη των Γραφών, συμμετοχή στις λατρευτικές εκδηλώσεις της Συναγωγής. Ο Ευαγγελιστής Λουκάς άλλωστε, περιγράφει τη Μαρία ως μια ευσεβή Ιουδαία (Λκ. 2:22, 27, 39).
Η Μαριάμ γίνεται Θεοτόκος
Όταν η Μαρία έγινε περίπου 13 χρονών, ήρθε η ώρα να φύγει από το Ναό. Οι γονείς της είχαν κοιμηθεί και οι ιερείς του ναού την νύμφευσαν με έναν δίκαιο άντρα, τον Ιωσήφ, που ήταν αρκετά μεγαλύτερός της σε ηλικία και χήρος από την πρώτη του σύζυγο, τη Σαλώμη, με την οποία είχε αποκτήσει 7 παιδιά. Τέσσερις γιους (Ιάκωβο, Ιούδα – όχι τον προδότη του Χριστού – Σίμωνα και Ιωσή) και τρεις κόρες (Εσθήρ, Θάμαρ ή Μάρθα και Σαλώμη).
Ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός αναφέρει ότι ο Χριστός «γεννήθηκε από γυναίκα, για να ευλογήσει τη γυναίκα· γεννήθηκε από παρθένο, για να ευλογήσει την παρθενία· και γεννήθηκε από αρραβωνιασμένη, για να ευλογήσει το γάμο».
Μόλις που είχε γίνει ο αρραβώνας και έξι μήνες μετά τη σύλληψη του Προδρόμου, επισκέφτηκε τη Μαρία ο αρχάγγελος Γαβριήλ. Σύμφωνα με τον Ευαγγελιστή Λουκά ο Ευαγγελισμός έλαβε χώρα στη Ναζαρέτ.
Η λέξη «ευαγγελισμός» αποτελείται από δύο επί μέρους λέξεις, εύ και αγγελία, και δηλώνει την καλή είδηση, την καλή αγγελία. Πρόκειται για την πληροφορία που δόθηκε δια του αρχαγγέλου ότι ο Λόγος του Θεού θα ενανθρωπηθεί για τη σωτηρία του ανθρώπου. Πρόκειται για την εκπλήρωση της υπόσχεσης του Θεού, που δόθηκε μετά την πτώση του Αδάμ και της Εύας (βλ. Γεν. γ’, 15), η οποία υπόσχεση λέγεται πρωτευαγγέλιο. Γι’ αυτό, η πληροφορία της ενανθρωπήσεως του Λόγου του Θεού είναι η μεγαλύτερη είδηση μέσα στην ιστορία.
Ο Ευαγγελισμός είναι η διόρθωση των γεγονότων που έγιναν στην αρχή της δημιουργίας του ανθρώπου, στον αισθητό Παράδεισο της Εδέμ. Εκεί, από γυναίκα άρχισε η πτώση και τα αποτελέσματά της. Εδώ, από γυναίκα άρχισαν όλα τα αγαθά. Έτσι, η Παναγία είναι η νέα Εύα. Εκεί, ήταν ο ψιθυρισμός του δράκοντος-όφεως στην Εύα. Εδώ, ήταν ο χαιρετισμός του αγγέλου στην Μαρία. Για αυτό, ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου είναι ευαγγελισμός του ανθρωπίνου γένους.
Ο Αρχάγγελος δεν έδωσε κρίνο στην Παναγία. Η παράδοση αυτή είναι ένας μύθος, που προέκυψε από ζωγραφικούς πίνακες που απεικόνιζαν τον ευαγγελισμό στη δυτική Ευρώπη, από την εποχή του Μεσαίωνα. Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ, σταλμένος από τον Θεό, της απευθύνει τον χαιρετισμό: “Χαίρε, κεχαριτωμένη ο Κύριος μετά σου, ευλογημένη συ εν γυναιξίν» (Λουκ. α’, 28-29). Η Παναγία αποκαλείται «κεχαριτωμένη» και χαρακτηρίζεται «ευλογημένη», αφού ο Θεός είναι μαζί της.
Στον χαιρετισμό ενός αγγέλου, η Μαρία αντιδρά φυσιολογικά. Οι λέξεις του Γαβριήλ “κεχαριτωμένη” και “ευλογημένη συ εν γυναιξίν”, δεν είναι από αυτές που συνήθως ακούει ένα κορίτσι αντίστοιχης ηλικίας. Η Μαρία διερωτάται “ποταπός είη ο ασπασμός ούτος“, δηλαδή ποιας προέλευσης (θείας ή μη) είναι αυτός ο χαιρετισμός.
Ο άγγελος βλέποντας το δισταγμό της, την καθησυχάζει με τη φράση “Μή φοβού”. Αμέσως μετά, της δηλώνει ότι βρήκε χάρη από τον Θεό, πράγμα που δείχνει πως η Μαρία συγκαταλέγεται ανάμεσα σε εκείνα τα πρόσωπα που έγιναν αποδέκτες της εύνοιας του Θεού (Γέν. 6:8, Έξ. 33:13 κ.ά.). Κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά και άλλους αγίους Πατέρες, η Παναγία είχε ήδη χαριτωθεί και δεν χαριτώθηκε την ημέρα του Ευαγγελισμού.
Παραμένοντας μέσα στα άγια των αγίων του Ναού έφθασε στα άγια των αγίων της πνευματικής ζωής. Κατάλαβε ότι δεν μπορεί κανείς να φθάσει στον Θεό με τη λογική, με την αίσθηση, και με την ανθρώπινη δόξα, αλλά δια του νου. Χρησιμοποίησε, όπως ερμηνεύει ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, την ησυχαστική οδό. Νέκρωσε τις δυνάμεις της ψυχής που προέρχονται από την αίσθηση και δια της νοερής προσευχής ενεργοποίησε τον νου. Με αυτόν τον τρόπο αξιώθηκε να γίνει Μητέρα του Χριστού.
Σύμφωνα με τον άγιο Νικόδημο τον αγιορείτη, προ της συλλήψεως το πλήρωμα της Χάριτος ήταν τέλειο, κατά τη σύλληψη ήταν τελειότερο, και μετά τη σύλληψη ήταν τελειότατο. Με αυτόν τον τρόπο η Παναγία ήταν παρθένος και κατά το σώμα και κατά την ψυχή.
Στη συνέχεια, ο αρχάγγελος Γαβριήλ φανερώνει στην Μαρία ότι πρόκειται να φέρει στον κόσμο ένα γιο τον οποίο θα ονομάσει Ιησού και ο οποίος “έσται μέγας” και θα αναγνωριστεί από όλους ως “υιός υψίστου“.
Για να δηλωθεί πως ο υιός αυτός θα είναι ο αναμενόμενος Μεσσίας, αναφέρει την καταγωγή του εκ του Δαυίδ, όπως προείπαν οι προφήτες, καθώς και το αιώνιο της Βασιλείας του κατά τον Δανιήλ: “δώσει αυτώ Κύριος ο Θεός τον θρόνον Δαυίδ τού πατρός αυτού, και βασιλεύσει επί τον οίκον Ιακώβ εις τους αιώνας, και της βασιλείας αυτού ουκ έσται τέλος” (βλ. 2Σαμ. 7:12 – Ησ. 9:6-7 – Δαν. 2:44, 4:3, 6:26, 7:14).
Ο Ευαγγελιστής Λουκάς τονίζει ότι η Παναγία είναι παρθένος και αυτό φαίνεται από την απορία που απευθύνει η Παναγία στον άγγελο, “πως θα γίνει αυτό, αφού ως τώρα δεν έχω συζυγικές σχέσεις”, όταν της αναγγέλλει ότι θα γίνει η μητέρα του Μεσσία. Ο Λουκάς υπαινίσσεται πως η Μαρία ρωτάει όχι από απιστία, αλλά για να μάθει τον τρόπο, αφού την ερώτησή της δεν ακολουθεί κάποιο αντίστοιχο επιτίμιο όπως στον Ζαχαρία, που έδειξε να μην πιστεύει τη γέννηση του Προδρόμου (Λκ. 1:20).
Το ερώτημά της Μαρίας, οδηγεί τον Γαβριήλ να της αναγγείλει την παρθενική σύλληψη του Ιησού με τρόπο υπερφυσικό. Της εξήγησε, πως το Άγιο Πνεύμα θα έρθει σ’ αυτήν και η δύναμη του Θεού θα τη σκεπάσει. Για την πλειοψηφία των χριστιανών, ο στίχος “Πνεύμα άγιον επελεύσεται επί σε και δύναμις υψίστου επισκιάσει σοι διό και το γεννώμενον άγιον κληθήσεται υιός Θεού” ερμηνεύεται “Τριαδολογικά”, που σημαίνει ότι αναγνωρίζονται στον στίχο αυτόν δρώντα τα τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδας: Ο Πατέρας (δύναμις υψίστου), ο Υιός (υιός Θεού) και το Άγιο Πνεύμα (Πνεύμα άγιον επελεύσεται).
Κατόπιν, ο άγγελος ως πιστοποίηση της δύναμης του Θεού για το θέμα αυτό της σύλληψης, φέρνει το παράδειγμα της ξαδέρφης της, Ελισσάβετ, η οποία αν και ήταν σε προχωρημένη ηλικία, ήταν ήδη στον έκτο μήνα της κυοφορίας της.
Ο Λουκάς αποδίδει μεγάλη σημασία στην παρθενία της Μαρίας. Αναφέρει βέβαια τον γάμο της Μαρίας με τον Ιωσήφ. Αλλά ο “γάμος” έδωσε την αναγκαία νομιμότητα στα γεγονότα που επακολούθησαν. Στα ιερά κείμενα εκφράζεται η επισήμανση ότι ο Ιησούς ήταν μόνο “ο υιός της Μαρίας” και απλώς “ενομίζετο” ως υιός του Ιωσήφ (Λκ. 3:23).
Η απάντηση της Παναγίας στην πληροφορία του αρχαγγέλου ότι θα αξιωθεί να γεννήσει τον Χριστό ήταν εκφραστική: «Ιδού η δούλη Κυρίου, γένοιτό μοι κατά το ρήμά σου» (Λουκ. α’, 38). Εδώ φαίνεται η υπακοή της Παναγίας στον λόγο του αρχαγγέλου, αλλά και η υπακοή της στον Θεό, για ένα γεγονός που ήταν παράδοξο και παράξενο για την ανθρώπινη λογική. Είναι σημαντικό ότι ο άγγελος περίμενε μέχρι να δεχτεί η Παναγία και μόνο τότε έφυγε. Ο Θεός δεν της επέβαλε το θέλημά Του, αλλά μόνο όταν εκείνη απάντησε καταφατικά. Τότε έμεινε έγκυος τον Ιησού.
Κατά την ημέρα του Ευαγγελισμού έχουμε άμεση σύλληψη του Χριστού με την δύναμη και ενέργεια του Παναγίου Πνεύματος. Δεν παρενεβλήθησαν μερικές ώρες για να γίνει η σύλληψη, αλλά έγινε ακριβώς εκείνη την στιγμή.
Όπως αναφέρει ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Βλασίου, κ. Ιερόθεος, η Παναγία γεννήθηκε με το προπατορικό αμάρτημα, είχε όλες τις συνέπειες της φθοράς και του θανάτου στο σώμα της. Με την είσοδό της στα άγια των αγίων έφθασε στην θέωση. Αυτή όμως η θέωση δεν ήταν αρκετή για την απαλλαγή από τις συνέπειές του. Με τον Ευαγγελισμό απαλλάχθηκε από το προπατορικό αμάρτημα, όχι με την έννοια ότι απαλλάχθηκε από την ενοχή, αλλά ότι απέκτησε τη θέωση στην ψυχή και στο σώμα, λόγω της ενώσεώς της με τον Χριστό.
Επίσης, αυτό που βίωσαν οι Απόστολοι την ημέρα της Πεντηκοστής, που έγιναν μέλη του Σώματος του Χριστού δια του Αγίου Πνεύματος, αλλά και αυτό που γίνεται σε όλους εμάς κατά το μυστήριο του Βαπτίσματος, έγινε για την Παναγία την ημέρα του Ευαγγελισμού.Μέσα στα πλαίσια αυτά πρέπει να ερμηνευθεί και ο λόγος του αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού, ότι την ημέρα του Ευαγγελισμού η Παναγία έλαβε το Άγιον Πνεύμα, το Οποίο την καθάρισε και της έδωσε δύναμη δεκτική της θεότητας του Λόγου, συγχρόνως δε και γεννητική.
Οι ρωμαιοκαθολικοί, έχουν διατυπώσει το δόγμα της «αμώμου συλλήψεως» της Παναγίας, σύμφωνα με το οποίο από την πρώτη στιγμή της συλλήψεως διατηρήθηκε απαλλαγμένη από το προπατορικό αμάρτημα με τη χάρη του Θεού. Μία διδασκαλία που αρνείται τη νίκη της επί των πειρασμών και την καθιστά όργανο της θείας Πρόνοιας. Ο Άγιος Παΐσιος, αναφέρει ότι οι Ρωμαιοκαθολικοί φθάνουν στην πλάνη και πιστεύουν, δήθεν από ευλάβεια, ότι η Παναγία γεννήθηκε χωρίς να έχει το προπατορικό αμάρτημα. Ενώ η Παναγία δεν ήταν απαλλαγμένη από το προπατορικό αμάρτημα, αλλά γεννήθηκε όπως ήθελε ο Θεός να γεννιούνται οι άνθρωποι μετά τη δημιουργία. Ήταν πάναγνη, γιατί η σύλληψή Της έγινε χωρίς ηδονή.
Η ανώδυνη σύλληψη και άκοπη κυοφορία της Παναγίας
Η Παναγία λέγεται Θεοτόκος, διότι γέννησε τον Θεό, τον Οποίο κυοφόρησε εννέα μήνες στην κοιλία της, και όχι έναν άνθρωπο που είχε την Χάρη του Θεού. Γι’ αυτό και η Παναγία δεν ονομάζεται Χριστοτόκος. Η σύλληψη έγινε δια του Αγίου Πνεύματος, γιατί ο τρόπος με τον οποίο γεννάται σήμερα ο άνθρωπος (διά του σπέρματος) είναι μετά την παράβαση. Αυτό το γεγονός συνδέεται με το ότι η σύλληψη, η κυοφορία και η γέννηση του Χριστού από την Παναγία ήταν ανώδυνος και άκοπος.
Όπως αναφέρει ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Βλασίου, κ. Ιερόθεος, η Παναγία όπως συνέλαβε τον Χριστό ανηδόνως, χωρίς ηδονή, το ίδιο και τον κράτησε εννέα μήνες στην κοιλία της ακόπως και αβάρως. Δεν αισθανόταν βάρος, παρά το ότι το θείο βρέφος αναπτυσσόταν φυσιολογικά και είχε το βάρος ενός αναπτυσσομένου εμβρύου. Εφαρμόσθηκε έτσι η προφητεία του Προφήτου Ησαΐα: «Ιδού Κύριος κάθηται επί νεφέλης κούφης» (Ησ. ιθ’, 1). Με τον όρο «νεφέλη κούφη» εννοείται η ανθρώπινη σάρκα, που ήταν τόσο πολύ ελαφρά, ώστε δεν προξένησε κανένα βάρος και κόπο στην Παναγία, κατά το διάστημα της εννεαμήνου κυοφορίας. Η άσπορη και ανώδυνη σύλληψη της Παναγίας και η άκοπη κυοφορία συνδέεται στενά με την άφθορη και ανώδυνη γέννηση του Χριστού.
Όπως γνωρίζουμε, η μητέρα που κυοφορεί έχει στενή και οργανική σχέση με το βρέφος. Μάλιστα, επιστήμονες έχουν αποδείξει ότι το βρέφος επηρεάζεται πάρα πολύ, όχι μόνο από την σωματική κατάσταση της μητέρας του, αλλά και από την ψυχολογική της συγκρότηση. Και επειδή το θείο βρέφος συνελήφθη εκ Πνεύματος Αγίου, αλλά μεγάλωσε κατά φυσικό τρόπο, δηλαδή είχε κοινωνία με το σώμα της Παναγίας, γι’ αυτό υπάρχει στενή σχέση μεταξύ του Χριστού και της Θεοτόκου. Ο κυοφορούμενος Χριστός δεν έπαυσε να βρίσκεται ταυτόχρονα στον θρόνο του Θεού ενωμένος με τον Πατέρα Του και το Άγιον Πνεύμα.
Όπως αναφέρει ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Βλασίου, κ. Ιερόθεος, ο Χριστός εννέα ολόκληρους μήνες, μέρα και νύχτα, έτρεφε με το αγιασμένο αίμα Του την Παναγία. Αυτό είναι η προτύπωση της αδιάλειπτου θείας Κοινωνίας και της αδιάλειπτου σχέσεως και κοινωνίας των αγίων με τον Χριστό που θα γίνει στην άλλη ζωή. Γι’ αυτό και η Παναγία είναι προτύπωση του μέλλοντος αιώνος.
Η Παναγία μετά την Ανάσταση του Κυρίου
Μετά την Πεντηκοστή, κατά την παράδοση, οι απόστολοι προσευχήθηκαν και έριξαν κλήρο, για να καθορίσει ο Θεός σε ποια χώρα θα πάει ο καθένας να διδάξει τους ανθρώπους για το Χριστό. Η Παναγία ζήτησε να συμμετάσχει σ’ αυτή την πράξη. Ο κλήρος της έδειξε τη χερσόνησο του Άθωνα και η Παναγία την επισκέφτηκε μ’ ένα πλοίο. Περίπου χίλια χρόνια αργότερα (το 963 μ.Χ.) χτίστηκε εκεί το πρώτο από 20 μοναστήρια και ολόκληρος ο Άθως αφιερώθηκε στην Παναγία: είναι το «Περιβόλι της Παναγίας», δηλ. το Άγιο Όρος!
Λέγεται ότι η Παναγία έζησε 15 χρόνια μετά την ανάσταση του Χριστού. Τα τελευταία γήινα χρόνια της τα έζησε στη Γεθσημανή, ένα χωριό έξω από τα Ιεροσόλυμα (εκεί που είχε συλληφθεί ο Χριστός τη νύχτα του μαρτυρίου Του). Είχε μερικές φίλες, χριστιανές, που την αντιμετώπιζαν σαν πνευματική τους Μητέρα. Η Παναγία απέφευγε τη δόξα που της ανήκε ως μητέρα του Κυρίου. Προτιμούσε να ζει στην ησυχία και προετοίμαζε τον εαυτό της για την αναχώρηση προς την αιώνια ζωή.
Επίλογος
Η Παναγία δεν έφυγε, στην πραγματικότητα, ποτέ από κοντά μας.
Οι αμέτρητες εμφανίσεις και τα θαύματά Της αποδεικνύουν τη διαρκή παρουσία της στη ζωή μας και το ενδιαφέρον και την αγάπη Της για τον κόσμο. Η Μεσίτρια του γένους των χριστιανών βλέπει κάθε δάκρυ, ακούει κάθε στεναγμό και ικεσία απευθυνόμενη προς Αυτή.
Κωνσταντίνος Μαργέλης
Άγιος Πέτρος, Λευκάδας, 17 Μαρτίου 2025
www.eksadaktylos.gr
.
Πηγές:
Βιβλίο, «Η τιμή της Θεοτόκου στην Ορθόδοξη Εκκλησία», αγίου Ιωάννη Μαξίμοβιτς, εκδόσεις Μυριόβιβλος
Βιβλίο, «Λόγοι Δ’ Αγίου Παΐσιου του Αγιορείτου – Οικογενειακή ζωή», Εκδόσεις Ιερόν Ησυχαστήριον Ευαγγελιστής Ιωάννης ο Θεολόγος
Άρθρο του Αρχιμανδρίτη Χερουβείμ Βελέτζα, ιεροκήρυκα Ι.Μ. Κερκύρας και διευθυντή Προσωπικού της Ι. Συνόδου: https://www.ekklisiaonline.gr/nea/evangelismos-tis-theotokou-o-anyparktos-krinos-tis-panagias-tou-arch-ch-veletza/
Άρθρο του Θεολόγου Θεόδωρου Ι. Ρηγινιώτη: https://www.euxh.gr/theologia/katixitika/h-viografia-tis-panagias-mas
Βιβλίο «Δεσποτικές εορτές», του Μητροπολίτου Ναυπάκτου Ιερόθεου, εκδόσεις Ιερά Μονή Γενεθλίου της Θεοτόκου (Πελαγίας): https://www.pemptousia.gr/2021/03/o-evangelismos-tis-theotokou/#5
Μελέτη του Αρχιμανδρίτη Ειρηναίου Λαφτσή, Πρωτοσύγκελου Της Ιεράς Μητροπόλεως Αλεξανδρούπολης: https://poimin.gr/eyaggelismos-tis-theotokoy-i-anadimioyrgia-toy-kosmoy/
.
(*) Το κείμενο προέρχεται από ομιλία που έγινε στον Ιερό Ναό Αγίου Αθανασίου, Αγίου Πέτρου, Λευκάδος, την 17η Μαρτίου 2025, υπό την αιγίδα της Αρχιερατικής Περιφέρειας Αγίου Πέτρου-Βασιλικής (νοτίου) Λευκάδας και με τις ευλογίες του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Λευκάδος και Ιθάκης κ. Θεοφίλου.
.
Δημοσίευση Freepen.gr & Meganisinews.eu